Tο Living Lab (“ζωντανό” ή “ενεργό” εργαστήριο) αποτελεί ένα ανοιχτό καινοτόμο περιβάλλον συνεργασίας το οποίο παρέχει έρευνα, ανάπτυξη, καινοτομία και υπηρεσίες πιστοποίησης σε περιβάλλοντα καθημερινών κοινωνικών αναγκών. Τα ζωντανά εργαστήρια μοιράζονται γνώση, υπηρεσίες, δεδομένα και λογισμικό σε βάση κοινού συμφέροντος και επιπρόσθετα έχουν τη δυνατότητα να διακινήσουν όλα τα παραπάνω στη παγκόσμια αγορά. Η ανάγκη για τη δημιουργία των ζωντανών εργαστηρίων (Living Labs) ξεκίνησε από την ανάγκη να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ ερευνητικού έργου και πραγματικών κοινωνικών αναγκών. Στόχος είναι η ενσωμάτωση των καινοτόμων τεχνολογιών στην κοινωνική ζωή, στον τρόπο λειτουργίας των φορέων και στον τελικό αποδέκτη τον πολίτη.
Έχει διαπιστωθεί ότι, η ανοικτή καινοτομία καθίσταται όλο και πιο σημαντικός παράγοντας για τη διατηρησιμότητα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τόσο στο Δημόσιο όσο και στον Ιδιωτικό Τομέα. Χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας (efficiency) και της αποδοτικότητας (effectiveness) της διαδικασίας καινοτομίας. Στην πράξη, η καθοδηγούμενη από τους χρήστες καινοτομία (user driven innovation) συνεπάγεται την ολοκλήρωση των χρηστών και άλλων κρίσιμων κόμβων στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και προϊόντων. Ένα Ενεργό Εργαστήριο (Living Lab) είναι ένα περιβάλλον ελέγχων και πειραματικών δοκιμών πραγματικής ζωής όπου τελικοί χρήστες και παραγωγοί συν-δημιουργούν καινοτομικές διαδικασίες και προϊόντα. Το Ενεργό Εργαστήριο εμπλέκει στις σχετικές διαδικασίες τέσσερις ομάδες ατόμων και οργανισμών: (i) Καταναλωτές (καθημερινοί άνθρωποι), (ii) Χρήστες (επιχειρήσεις), (iii) Παραγωγούς τεχνολογίας (Πανεπιστήμια, ερευνητές, φοιτητές), (iv) Διευκολυντές (enablers, Δημόσιος Τομέας). Οι σχέσεις μεταξύ τους στα πλαίσια του Ενεργού Εργαστηρίου παρουσιάζεται στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί:
Στο περιβάλλον του Living Lab αλληλεπιδρούν όλοι οι φορείς που συνεργάζονται σε πραγματικές συνθήκες και προκύπτουν νέες υπηρεσίες και προϊόντα τα οποία έχουν σαν αφετηρία τις πραγματικές ανάγκες των χρηστών, των πολιτών και της κοινωνίας. Με αυτόν τον τρόπο συνδυάζεται η τεχνολογική ανάπτυξη με την κοινωνική πρόοδο μέσω της συνεργασίας επιχειρήσεων, ακαδημαϊκών και κυβερνητικών φορέων.
Τα Living Labs δραστηριοποιούνται στον τομέα των Smart Cities. Ο τομέας αυτός καθετοποιείται σε τρεις άξονες:
- E-participation (ηλεκτρονική συμμετοχή)
- E-health (ηλεκτρονική υγεία)
- Manufacturing (κατασκευαστικές καινοτομίες)
Η δράση κάθε Living Lab ποικίλει ανάλογα με τις ανάγκες και τους φορείς συνεργασίας. Οι παραπάνω άξονες περιλαμβάνουν καινοτόμες δράσεις και υπηρεσίες που αφορούν είτε τεχνολογίες αιχμής είτε δράσεις κοινωνικής πρόνοιας είτε δράσεις προώθησης επιχειρηματικότητας ενώ στην πραγματικότητα οι επιλογές είναι αναρίθμητες.
Σημειώνεται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να απολαμβάνουν οφέλη από τη συμμετοχή τους στο Ενεργό Εργαστήριο για να είναι το Ενεργό Εργαστήριο Βιώσιμο και Αποτελεσματικό. Τα βασικά στοιχεία λειτουργίας ενός τυπικού Ενεργού εργαστηρίου δίνονται στο παραπάνω σχεδιάγραμμα.